 |
| Χ. Γιανναράς |
Γιατί νοιώθουμε το κράτος εχθρικό και αντίπαλο; Παράγουμε πολιτισμό; Πιθηκίζουμε ή προσλαμβάνουμε και προσαρμόζουμε στις ανάγκες μας τα επιτεύγματα της δυτικής Ευρώπης; Από που προέρχεται αυτό το αίσθημα μειονεξίας που χαρακτηρίζει πολλές συμπεριφορές και ενέργειες μας; Ποια η ιδεολογία του ελληνικού κράτους και τι σχέση μπορεί να έχει με τα σημερινά προβλήματα;
Αυτά και άλλα πολύ ενδιαφέροντα ερωτήματα και προβληματισμοί θίγονται και ίσως απαντιούνται στην εξαιρετική εκπομπή του Χ. Γιανναρά «Tο μεταπρατικό Ελλαδικό Κράτος», από την σειρά ραδιοφωνικών εκπομπών Ασκήσεις κριτικής σκέψης. Μια εκπομπή που πρέπει ο καθένας να ακούσει και να αναλογιστεί.
(μπορείτε να την μεταφορτώσετε κάνοντας δεξί κλικ και επιλέγοντας save us...)
Ακολουθεί μια σύνοψη των πρώτων βασικών ιδεών:
Μεταπράτης χαρακτηρίζεται κάποιος ο οποίος δεν παράγει ο ίδιος ένα προϊόν (και μάλιστα μπορεί να μην εκτιμά και αυτό που παράγει, αν παράγει) και απλώς διαμεσολαβεί για να πουληθεί ένα ξένο προϊόν, που δεν είναι δικό του.
Μεταπρατικό κράτος είναι ένα κράτος το οποίο δημιουργείται, συγκροτείται και λειτουργεί όχι για να ανταποκριθεί στις ανάγκες της κοινωνίας η οποία το συνιστά, αλλά για να μεταφέρει σε αυτήν θεσμούς, συνήθειες, πρακτικές ξένες μεταφερμένες από άλλες χώρες, άλλες κοινωνικές εμπειρίες άλλες κοινωνικές ανάγκες.
Γιατί το Ελλαδικό κράτος Μεταπρατικό;
Ο χαρακτηρισμός αυτός έχει τις ρίζες του σε ένα κλίμα που καλλιεργείται στου ελληνικούς πληθυσμούς κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας, ένα κλίμα αυτοπεριφρόνησης. Όσοι Έλληνες κατορθώνουν να φύγουν από την Ελλάδα για να σπουδάσουν, καταφεύγουν στην Δύση, η οποία αναπτύσσεται και προοδεύει με άλματα. Η διαμονή και η σπουδή τους στις δυτικές χώρες είναι αναμενόμενο να τους προκαλεί αισθήματα θαυμασμού αλλά και να μειονεξίας, αισθήματα τα οποία και μεταφέρουν με την επιστροφή τους στην Ελλάδα.
Τον 19ο αι. εμφανίζονται δύο αντίθετες προτάσεις για το μέλλον του υπόδουλου ελληνισμού. Η μια πρόταση και η οποία προέρχεται από τους λεγόμενους Έλληνες λογίους που ζουν στην Δύση, και κυρίως από τον Αδαμάντιο Κοράη, είναι ότι ο Ελληνισμός πρέπει με κάθε θυσία να αποτινάξει τον τουρκικό ζυγό και να οργανωθεί σε «κράτος ευρωπαικόν», σε κράτος όπως σχηματίζονται από τη εποχή εκείνη τα ευρωπαϊκά κράτη της Δύσης, τα οποία και θα ονομαστούν εθνικά ή αστικά. Για να γίνει αυτό όμως θα πρέπει να προσλάβουν τους τρόπους με τους οποίους οργανώνονται οι κοινωνίες της Δύσης και συγκροτούν δημόσιο βίο.
Η άλλη πρόταση και η οποία έρχεται κυρίως από τους Έλληνες της Κωνσταντινουπόλεως είναι η εξής: εάν τολμηθεί η ίδρυση ενός ελλαδικούς κράτους στον κυρίως Ελλαδικό χώρο, θα μείνουν έκθετοι οι ελληνικοί πληθυσμοί που βρίσκονται στη Μικρά Ασία, στον Πόντο, την Κύπρο κτλ. καθώς φαίνεται ανέφικτο να δημιουργηθεί ένα κράτος που να περιλαμβάνει όλες αυτές τις περιοχές. Έτσι η πρόταση των Φαναριωτών είναι να αλώσουμε ένδοθεν την οθωμανική αυτοκρατορία κάτι το οποίο έχει αρχίσει από αιώνες να πραγματοποιείται σε κάποιο ποσοστό.
(...)
Επικράτησε όμως για διάφορους λόγους και κυρίως λόγω ιστορικών συγκυριών η πρώτη λύση και συγκροτήθηκε το ελληνικό κράτος.
Στην πρώτη συγκρότηση δεν ακολουθήθηκε μάλλον ούτε η πρόταση του Κοραή ούτε αυτή των Φαναριωτών καθώς ο Καποδίστριας ήταν μια ενδιάμεση λύση. Με την αρχή της βαυαροκρατίας όμως, συγκροτήθηκε το νεώτερο ελλαδικό κράτος και με την συνεργία Ελλήνων οι οποίοι ακολουθούσαν την ιδεολογία του Κοραή. Έτσι υποστηρίχθηκε η άποψη ότι πρέπει να μιμηθούμε τα πρότυπα των κρατών που δόθηκαν από τα σύγχρονα ευρωπαϊκά κράτη. Με λίγα λόγια να φτιάξουμε, όχι ένα κράτος το οποίο θα ανταποκρίνεται στις δικές μας ανάγκες, στις δικές μας ιδιαιτερότητες και ιστορικούς εθισμούς, αλλά ένα κράτος όπως είναι τα «πεφωτισμένα και λελαμπρισμένα κράτη της Εσπερίας», δηλαδή να μεταφέρουμε ένα ξένο πρότυπο το οποίο θα μιμηθούμε και θα το επιβάλουμε, κάτι το οποίο και έγινε με τρόπους πάρα πολύ συγκεκριμένους και πρακτικούς.
(...)
Αυτή η ιδεολογία στην πράξη έφερνε μαζί της κατεξοχήν το κλίμα μια υστερικής περιφρόνησης για οτιδήποτε ελλαδικό για οτιδήποτε ήταν άμεσο παρελθόν του ελληνισμού (βυζαντινός πολιτισμός, λαϊκή τέχνη κ.α. ). Προσπαθούσε να αντλήσει καύχηση και υπερηφάνεια για να μπορέσει αυτός ο λαός να σταθεί στα πόδια του, αλλά απευθείας - σαν με μια αερογέφυρα - από την αρχαία Ελλάδα, 20, 25 αι. πριν, και με αυτό το ουτοπικό άλμα να στηρίξει την σημερινή αυτοσυνειδησία και πραγματικότητα.
(...)
Ίσως αυτή η πρόχειρη σύνοψη να αδικεί το λόγο του κ. Χ. Γιανναρά και για αυτό πραγματικά προτείνω να ακούσει κανείς όλη την εκπομπή.
Επί τη ευκαιρία κλέβω και ένα απόσπασμα από μια συνεντευξή του στην Στ. Τζίβα:
Στέλλα Τζίβα: Ποιό πιστεύετε ότι είναι σήμερα το μειονέκτημα μας ως Ελληνικού λαού και ποιά η εικόνα μας ως κοινωνίας; Χρήστος Γιανναράς: Η εικόνα που εμφανίζει η ελλαδική κοινωνία γεννάει φόβο, πραγματικό πανικό. Εικόνα αλογίας, κάτι σαν ολική έκλειψη της κοινής λογικής, οποιασδήποτε. Για να λειτουργήσει έστω και στοιχειωδώς ως κοινωνία αναγκών μια συλλογικότητα χρειάζεται κάποια ψήγματα κοινής λογικής, μιαν ελάχιστη βάση συνεννόησης. Διαφορετικά η συλλογικότητα γίνεται ζούγκλα, πεδίο όπου η κάθε τυφλή μονοτροπία παλεύει για την επιβολή της.
Στ.Τζ.: Αναφέρατε πως η ελληνικότητα είναι υπόθεση οικουμενική και όχι εθνική. Πως πολλά από τα «κακώς κείμενα», αν όχι όλα, οφείλονται στο ότι σκεφτόμαστε «εθνικά». Μιλήσατε για σχιζοφρένεια του «εθνικού» και «διεθνικού» Ελληνισμού. Αυτή πιστεύετε πως είναι η τραγωδία του Ελληνισμού σήμερα; Χρ.Γ.: Ο Νεοέλληνας στρατεύεται στις ιδεολογίες της Δύσης˙ είναι στείρος μεταπράτης των θεσμών, των κοινωνικών επιδιώξεων, των αναγκών και προτεραιοτήτων της Δύσης. Πώς έγινε και ανταλλάξαμε την οικουμενική ελληνικότητα με τον επαρχιώτικο εθνικισμό, πώς αυτό το γένος των αρχόντων -μια πολιτιστική υπερδύναμη- άρχισε να μειονεκτεί και να ντρέπεται για τον εαυτό του; Ντρέπεται να χτίσει, να ζωγραφίσει, να συναλλαγεί, να φιλοσοφήσει, να λειτουργήσει πολιτικά σύμφωνα με τις δικές του ανάγκες, τη δική του μακραίωνη πείρα, τη δική του ευαισθησία. Δεν προσλαμβάνει τη Δύση για να την αφομοιώσει στη δική του χρεία και ιδιαιτερότητα. Την πιθηκίζει, γιατί μειονεκτεί. Ντρέπεται που είναι Έλληνας και ταυτόχρονα καυχιέται κωμικά για τον διεθνισμό του ελληνικού του ονόματος και των προγόνων του.
Στ.Τζ.: Υπάρχουν, πιστεύετε, εντός ή και εκτός κομματικών σχημάτων, φωτισμένες, ευφυείς προσωπικότητες, με πρωτοβουλίες, ωριμότητα και τόλμη για γόνιμες διακινδυνεύσεις, που θα ανοίξουν καινούργιους δρόμους; Μπορούμε ως λαός, με τόση ιστορία πίσω μας, να κάνουμε ένα μεγάλο άλμα και να απαξιώσουμε οτιδήποτε και οποιαδήποτε πολιτική δύναμη διακρίνεται από πολιτική ασυνέπεια; ή μήπως έχουμε ανάγκη τους «βαρβάρους» του Καβάφη; Χρ.Γ.: Η διπλοπροσωπία των σημερινών κομμάτων καθώς και η πολιτική τους ασυνέπεια, θα καταρρεύσει μόνο αν εμφανιστεί μια αληθινά ρεαλιστική κοινωνιοκεντρική, πολιτική πρόταση. Και μια τέτοια πρόταση δεν θα είναι ρεαλιστική αν εμφανιστεί απευθείας φορμαρισμένη σε κομματικό σχήμα, αν προβληθεί «άνωθεν». Πρέπει πρώτα να καλλιεργηθεί στη λαϊκή βάση, γιατί η πολιτική διαμορφώνεται πρώτιστα ως συνειδητή λαϊκή ανάγκη. Ο ρόλος μιας ανένταχτης διανόησης, ασυμβίβαστης με τα θέλγητρα της εξουσίας και με την έντεχνη κοινωνική αμνησία, παραμένει καίρια ελπίδα πολιτικής αλλαγής.
Όσον αφορά το κράτος, δεν το συγκροτήσαμε οι Έλληνες, οι πρόγονοι μας που επαναστάτησαν ενάντια στους Τούρκους. Το έφτιαξαν για λογαριασμό μας οι Βαυαροί. Είναι κράτος τεχνητό, δεν προέκυψε από τις δικές μας ανάγκες και τους δικούς μας ιστορικούς εθισμούς. Μας επέβαλαν θεσμούς, σχήματα και τρόπους συλλογικής συνύπαρξης που είχαν φτιαχτεί για άλλες κοινωνίες, με διαφορετικές ανάγκες και διαφορετικό ψυχισμό. Διακόσια χρόνια λοιπόν ζούμε ως μεταπράτες σε κράτος μεταπρατικό, παραιτημένοι από αυτό που πραγματικά είμαστε, από κάθε συνείδηση ετερότητας. Πιθηκίζουμε ό, τι είναι ξένο. Εκτός αν κάποτε συμβεί να αναπλάσουμε το κράτος μας ριζικά (πολύ απίθανο), για να υπηρετεί τις κοινωνικές μας ανάγκες, τη δική μας ιδιαιτερότητα.
από εδώ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλώ αφήστε το δικό σας Σχόλιο ή Προβληματισμό!!