 |
| Αυτοδιοίκηση - Συνέλευση Χωρικών από http://vlasion.blogspot.com/2010_10_01_archive.html |
Σήμερα το τελευταίο μέρος του αφιερώματος της εφημερίδας Μακεδονία Κοινοτισμός, Μία αίγλη φωτός! και συγκεκριμένα αποσπασματα από μελέτη του Ν. Πανταζόπουλου (1912-2001), ενός μεγάλου καθηγητή της Νομικής, για τον ελληνικό κοινοτισμό και την νεοελληνική κοινοτική παράδοση (Υπογράμμιση δική μου):
Το ζήτημα κατά πόσο είναι δυνατό οι κοινότητες, ως όργανα τοπικής αυτοδιοικήσεως, να ενταχθούν λειτουργικά στο πλαίσιο συγκεντρωτικού πολιτεύματος δημοκρατικού τύπου στασιάζεται. Από σύγχρονους πολιτειολόγους υποστηρίχθηκε ότι, εφόσον κάθε δημοκρατική διακυβέρνηση τείνει δυναμικά προς την ενότητα και τη συγκέντρωση της εξουσίας, είναι φυσικό η τοπική αυτοδιοίκηση να μην προσφέρεται για την επίτευξη των σκοπών του κράτους αυτού, γιατί διασπά τη δυνατότητα ενιαίας συλλογικής εκφράσεως της πολιτικής βουλήσεως του λαού.
Όπως και να έχει το πράγμα, ο νεοέλληνας νομοθέτης δεν αξιώθηκε να καταλάβει πως η κοινότητα δεν ήταν μόνο διοικητική περιφέρεια αλλά εστία αναπτύξεως και εφαρμογής των ανθρώπινων δικαιωμάτων στην πιο συγκεκριμένη τους εκδήλωση. Στο πλαίσιο, δηλαδή, που ο κοινωνικός έλεγχος ήταν σε θέση, με βάση την κοινοτική αρετή, να κατευθύνει και να ελέγχει την ατομική και ομαδική συμπεριφορά των μελών της. Ήταν, δηλαδή, ένα πολιτικοκοινωνικό παιδευτήριο, που πέτυχε απόλυτα κατά την πρώτη φάση της δραστηριότητάς του κάτω από το πολυκρατικό πολιτειακό σύστημα που είχε αναπτυχθεί.
Με άλλα λόγια, η καταφορά του κράτους ενάντια στην παραδοσιακή κοινότητα συνεχίζεται.
Ποιο είναι το νόημα της νεοελληνικής κοινοτικής παραδόσεως και πού μπορούμε να αναζητήσουμε το μήνυμα της;
Όταν η κοινότητα είναι μια ζωντανή πραγματικότητα, και συναντήσαμε κατά την ανάλυση που προηγήθηκε τέτοιες καταστάσεις πρότυπα (κλασική περίοδος-τουρκοκρατία, κοινότητες του αλύτρωτου και του απόδημου ελληνισμού), παρακολουθεί την εξέλιξη της πολιτικοκοινωνικής ζωής κατά τρόπο ώστε να ταυτίζεται κάθε φορά με τις απαιτήσεις της εποχής σε όλους τους τομείς της ομαδικής δραστηριότητας.
Για την οργανική λειτουργία της κοινότητας απαραίτητο είναι τα στοιχεία αυτά να προέρχονται από τη βάση της πυραμίδας και να καλύπτουν κάθε φορά οργανικές ανάγκες, όπως αυτές παρουσιάζονται κατά τη φυσιολογική ανάπτυξη της ομαδικής ζωής.Όταν οι προϋποθέσεις αυτές συντρέχουν, έχουμε τα πρότυπα κοινότητας που εξετάσαμε προ ολίγου˙ όταν λείπουν, έχουμε το κενό που αντιμετωπίζουμε τη στιγμή αυτή που αναρωτιόμαστε τι απόμεινε από την κοινοτική παράδοση.
Στην τραγική μοίρα του θεσμού της κοινότητας διαπιστώνουμε, για άλλη μια φορά, ότι οι επιπτώσεις των κάθε λογής ξενικών κατακτήσεων είναι περισσότερο επιβλαβείς από τις ίδιες τις κατακτήσεις.
Ο νεοέλληνας νομοθέτης, παγιδευμένος στα πλέγματα των ξένων προτύπων που φιλοδοξούσε κάθε φορά να επιβάλει στον τόπο, δεν στάθηκε ικανός να αντιληφθεί το γνήσιο λαϊκό δημοκρατικό μήνυμα του κοινοτισμού. Από άγνοια ή από ξενομανία παραγκώνισε ή παραγνώρισε το γνήσιο ελληνικό πολιτιστικό πρότυπο για χάρη ξένων ή νόθων σχημάτων.
Δεν μπορεί κανείς, ύστερα από όλα αυτά, να αρνηθεί ότι ο κοινοτισμός ως ομαδικός τρόπος ζωής και η κοινότητα ως παραδοσιακή έκφραση του τρόπου αυτού περνούν στις μέρες μας οξύτατη κρίση. Οι κοινότητες, από αυτάρκεις και αυτοδύναμες πολιτιστικές μονάδες, τείνουν να εξελιχθούν σε παρασιτικούς αποδέκτες οικονομικών συστημάτων και τρόπων ζωής που, και όταν ακόμη βελτιώνουν επιφανειακά τη στάθμη της ζωής των κατοίκων τους, αυτό γίνεται σε βάρος της πολιτιστικής τους ταυτότητας.
Δεν θα ήταν υπερβολή να ειπωθεί ότι οι κοινότητες, ύστερα από το πλήγμα που υπέστησαν με τον νόμο του 1833 και το νέκρωμά τους για μεγάλο χρονικό διάστημα (1833-1912), έχασαν την εσωτερική συνοχή τους και δεν κατάφεραν να αναλάβουν. Άρχισαν από τότε σταδιακά να φθίνουν, αλλά ο ρυθμός του “εκσυγχρονισμού” τους δεν ήταν ακόμη τόσο έντονος, όσο είναι σήμερα, ώστε να είναι εύκολα αντιληπτός.
Για μια αντικειμενική θεώρηση του κοινοτικού φαινομένου, θα έπρεπε να ειπωθεί ότι διαλυτική επίδραση κατά του θεσμού άσκησε και η εκβιομηχάνιση της παραγωγής, που οδήγησε στη σταδιακή παρακμή των παραγωγικών διαδικασιών που ήταν συνδεμένες με το κλειστό οικονομικό σύστημα της κοινότητας.
Συμπέρασμα
 |
| N. Πανταζόπουλος |
Είναι καιρός, όμως, να καταλήξουμε σε ένα περισσότερο συγκεκριμένο συμπέρασμα. Η κοινοτική παράδοση, ως οργανικό τμήμα, μόριο, της λαϊκής ή δημοτικής μας παραδόσεως, εξακολουθεί να είναι, παρ’ όλα τα πλήγματα που εδώ και ενάμιση αιώνα δέχεται, θεωρητικά τουλάχιστον ενιαία. Με την έννοια ότι πηγάζει από τη συλλογική βούληση του λαού και εκφράζει κατά τόπο και χρόνο, δηλαδή κατά περίπτωση, την κοσμοθεωρία του. Η δικαιοταξία της εδράζεται επάνω στις γενικές ρήτρες του δικαίου μας.
Σε όλες τις περιόδους της ιστορίας μας η σχέση μονάδας - ομάδας (ατόμου - κοινότητας - κοινωνίας) παρουσιάζει τα ίδια χαρακτηριστικά γνωρίσματα. Η συλλογική συνείδηση διαπλάθει ένα πρότυπο μονάδας - ατόμου που εντάσσεται ως οργανικό τμήμα, μόριο, στην ομάδα - κοινότητα και δρα συνειδητά για τη διάδοση - πραγμάτωση των ομαδικών σκοπών με κριτήριο το κοινό συμφέρον.
Οι γενικές ρήτρες, ισότητα, αυτάρκεια, καλή πίστη, αλληλεγγύη, διαιτησία, επιείκεια, κοινό συμφέρον, βρίσκονται σε οργανική μεταξύ τους σχέση και επιδιώκουν διά μέσου της αυτονομίας τη διασφάλιση της ελευθερίας.
Αν όμως η ενότητα της κοινοτικής μας παραδόσεως δημιουργεί τεχνητά μάλλον προβλήματα στο συγκεντρωτικό κράτος, είναι ζήτημα για το οποίο δεν ευθύνεται ο θεσμός. Δικαιούμαστε, πιστεύω, να μη διατηρούμε καμιά αμφιβολία ότι ο θεσμός, ύστερα από την πραξικοπηματική εγκαθίδρυση της μοναρχίας στη χώρα μας, αντιμετωπίσθηκε όχι μόνο μονόπλευρα αλλά και αυθαίρετα. Έτσι, ενώ αποτελούσε δημοκρατικό θεσμό διαλεγόμενο με το κράτος, αντιμετωπίσθηκε από αυτό ως στοιχείο αντιλεγόμενο στην απολυταρχική του μορφή. Η προσοχή, λοιπόν, των μελετητών, συγκεντρώθηκε όπως ήταν φυσικό στον εντοπισμό των αρνητικών – πλουραλιστικού χαρακτήρα – στοιχείων του κοινοτισμού, ενώ θα έπρεπε να στραφεί και στη διάγνωση και των θετικών στοιχείων που τον καθιστούσαν οχυρό των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων, τα οποία παραγκωνίσθηκαν ή αποσιωπήθηκαν με συνέπεια να αγνοηθούν και από τον νεοέλληνα νομοθέτη.
Η απάντηση, λοιπόν, στο ερώτημα ποιο είναι το σύγχρονο νόημα της κοινοτικής παραδόσεως είναι ότι αυτή διέρχεται κρίσιμη περίοδο μετασχηματισμού, του οποίου τα στοιχεία δεν έχουν ακόμη αποκρυσταλλωθεί, ώστε να μπορούν με ακρίβεια να καθορισθούν.
Σήμερα ο κοινοτισμός στην πράξη είναι μια ιδέα που δεν ταυτίζεται πάντοτε με την παράδοση. Αν πιστεύουμε στην κοινοτική ιδέα ως δημιουργικό στοιχείο της νεοελληνικής ιστορικής πραγματικότητας, πρέπει, πριν να είναι πολύ αργά, να τον απαλλάξουμε από τις επιπτώσεις των ξενικών κατακτήσεων που τον βαραίνουν και από τους κινδύνους του μετασχηματισμού που τον απειλούν, να του αποδώσουμε την πολιτιστική του ελευθερία, μην ξεχνώντας ότι σε αυτόν χρωστούμε μεγάλο μέρος της ατομικής και συλλογικής μας ελευθερίας.
Το κείμενο αποτελείται από αποσπάσματα από το έργο του Νικόλαου Πανταζόπουλου “Ο ελληνικός κοινοτισμός και η νεοελληνική κοινοτική
παράδοση” (εκδόσεις Παρουσία), 1993 και τα κεφάλαια “Κοινοτισμός και τοπική αυτοδιοίκηση” και “Συμπέρασμα”.
Όλο το αφιέρωμα μπορείτε να το βρείτε ΕΔΩ σε μορφή PDF
Παλαιότερες σχετικές Αναρτήσεις:
Παλαιότερες σχετικές Αναρτήσεις:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλώ αφήστε το δικό σας Σχόλιο ή Προβληματισμό!!