«Η Μεγάλη Έξοδος»

«28 Ὀκτωβρίου 1941: Οἱ Ἀθηναῖοι ἑορτάζουν

 τὸ ΟΧΙ ἀψηφώντας τοὺς κατακτητές». Από ΕΔΩ

ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ ΤΡΙΤΟ
«Τίς ἡμέρες ἐκεῖνες ἔκαναν σύναξη μυστική τά παιδιά καί λάβανε τήν ἀπόφαση, ἐπειδή τά κακά μαντάτα πλήθαιναν στήν πρωτεύουσα, νά βγοῦν ἔξω σέ δρόμους καί σέ πλατεῖες μέ τό μόνο πρᾶγμα πού τούς εἶχε ἀπομείνει: μιά παλάμη τόπο κάτω ἀπό τ’ ἀνοιχτό πουκάμισο, μέ τίς μαῦρες τρίχες καί τό σταυρουδάκι τοῦ ἥλιου. Ὅπου είχε κράτος ἡ Ἄνοιξη.

Καί ἐπειδή σίμωνε ἡ μέρα πού τό Γένος εἶχε συνήθειο νά γιορτάζει τόν ἄλλο Σηκωμό, τή μέρα πάλι ἐκείνη ὁρίσανε γιά τήν Ἔξοδο. [σ.: 25η Μαρτίου] Καί νωρίς ἐβγήκανε καταμπροστά στόν ἥλιο, μέ πάνου ὡς κάτου ἁπλωμένη τήν ἀφοβιά σά σημαία, οἱ νέοι μέ τά πρησμένα πόδια πού τούς έλεγαν ἀλῆτες. Καί ἀκολουθούσανε ἄντρες πολλοί, καί γυναῖκες, καί λαβωμένοι μέ τόν ἐπίδεσμο καί τά δεκανίκια. Ὅπου έβλεπες ἄξαφνα στήν ὄψη τους τόσες χαρακιές, πού ‘λεγες είχανε περάσει μέρες πολλές μέσα σέ λίγην ὥρα.

Η Ελένη των Ποιητών (Σεφέρη και Ρίτσου)

Τόσο η Ελένη του Ρίτσου όσο και του Σεφέρη, αν και τις χωρίζουν περίπου 20 χρόνια και παρουσιάζουν αρκετές διαφορές, έχουν και αρκετές ομοιότητες, οι οποίες θα μπορούσε να οφείλονται τόσο στο κοινό θέμα όσο και στα κοινά βιώματα των ποιητών.

Η Ελένη του Σεφέρη [Ποίημα και Συζήτηση]

Ελένη, λεπτομέρεια απο αγγείο

Σήμερα, αν και με κάποια καθυστέρηση, η ανάρτηση αυτή θα αφιερωθεί σε ένα από τα πιο γνωστά ποιήματα του Σεφέρη, στην δική του Ελένη, συνεχίζοντας έτσι το αφιέρωμα μας στον μύθο της Ελένης. 

Η Ελένη του Γ. Ρίτσου [ποίημα και συζήτηση]

Χαρακτικό της Β. Κατράκη για το

ποίημα Η Ελένη του Γ. Ρίτσου

Το 1970, ενώ ο Γιάννης Ρίτσος βρίσκεται σε κατοίκον περιορισμό στο Καρλόβασι της Σάμου, γράφει έναν ακόμη θεατρικό μονόλογο με τίτλο «Η Ελένη», ένα πολύστιχο ποίημα το οποίο θα αποτελέσει μέρος της ποιητικής συλλογής «Τέταρτη Διάσταση», μια συλλογή που γράφτηκε μέσα σε 20 περίπου χρόνια και είναι μια από τις κορυφαίες της νεοελληνικής ποίησης. Έτσι, συνεχίζοντας το αφιέρωμα στην Ελένη, ακολουθεί μια συραφή αποσπασμάτων από το εξαιρετικό ποίημα του Ρίτσου και έπειτα μια σύντομη συζήτηση:

«Η Ελένη του Μύθου»

H Ελένη του Antonio Canova

Το μυθικό πρόσωπο της Ελένης είναι ένα από τα πιο ιδιαίτερα στην ελληνική γραμματεία καθώς χαρακτηρίζεται από μια διαρκή και εκπληκτική μεταλλαγή και πλαστικότητα στον χρόνο, από την αρχαιότητα ως την νεοελληνική λογοτεχνία. Είναι αυτή η ιδιαιτερότητα της Ελένης, η πρωτεϊκότητα της μορφής της,  που επιτρέπει στους ποιητές να προβάλουν περισσότερο τις ανάγκες τους παρά τις  ανάγκες του μύθου, μια ιδιαιτερότητα που καθιστά την Ελένη άριστο μέσο τόσο για την καλύτερη κατανόηση των συμβολισμών που οι ποιητές αναγνωρίζουν στο  πρόσωπό της, όσο και για την αντιμετώπιση του μύθου και της ιστορίας γενικότερα. Δεν είναι απορίας άξιο, λοιπόν, πως ο μύθος της Ελένης συγκίνησε τόσους ποιητές και ανάμεσά σε αυτούς τους τον Γ. Ρίτσο και τον Γ. Σεφέρη που έδωσαν δύο αριστουργήματα με τον τίτλο Ελένη. 

Πριν δύο χρόνια, είχα την ευκαιρία να ασχοληθώ και να αφιερώσω λίγο χρόνο στην μελέτη αυτών των δύο εξαιρετικών ποιημάτων και συγκεκριμένα του τρόπου πρόσληψης του μυθικού προσώπου της Ελένης. Έτσι θα ήθελα πολύ να μοιραστώ σε μια σειρά αναρτήσεων αυτή την προσωπική αναζήτηση του προσώπου της Ελένης όπως το είδα να φωτίζεται από την πένα των δύο μεγάλων ποιητών.

Σε αυτή την πρώτη ανάρτηση θα παραθέσω μονάχα μια σύντομη αναφορά στην «μυθική» Ελένη, μια σύντομη παρουσίαση που ίσως επιτρέψει  να ανιχνευθούν τα πρωταρχικά στοιχεία που την καθιστούν ένα τόσο ιδιαίτερο μυθολογικό πρόσωπο.

Χ. Γιανναράς - Οι λύσεις γεννιώνται, δεν σερβίρονται

Eχουν επιβάλει να τους αποκαλούμε, αόριστα και κατ’ ευφημισμόν, «οι Aγορές». Aλλά δεν πρόκειται για παραγωγούς και διαθέτες αγαθών ούτε για παρόχους υπηρεσιών. Δεν μετέχουν στις παραγωγικές και ανταλλακτικές σχέσεις τις αναγκαίες για να λειτουργεί η ανθρώπινη συλλογικότητα, η «κοινωνία της χρείας».

Πρόκειται για εμπόρους του χρήματος. Aποσπούν το χρήμα από την πραγματικότητα των σχέσεων κοινωνίας των αναγκών, το αυτονομούν σαν αφηρημένη «λογιστική» αξία καθεαυτήν και το εμπορεύονται. Δανείζονται με πολύ χαμηλά επιτόκια και δανείζουν με πολλαπλασίως αυξημένα.

H διακύμανση των επιτοκίων δανεισμού είναι λογική συνάρτηση του κινδύνου που διατρέχει ο δανειστής να βρεθεί ο δανειζόμενος σε αδυναμία αποπληρωμής του χρέους του. Oμως την εκτίμηση αυτού του κινδύνου την επιφυλάσσουν «οι Aγορές» στον εαυτό τους αυθαίρετα και μονοπωλιακά: έχουν δικούς τους, ιδιωτικούς «οίκους αξιολόγησης» της αξιοπιστίας των δανειοληπτών, οίκους ανυπότακτους σε πολιτικό, δηλαδή κοινωνικό έλεγχο.

Κ. Παπαϊωάννου - [Η νεοτερικότητα, τέλειος αντίποδας του ελληνικού ανθρωπισμού]

Duerer, Melencolia I, 1514

Από την Αναγέννηση και μετά, δεν μπορούμε πια να σκεφτούμε το σύμπαν ως ένα δομημένο και συνεκτικό όλον. Ο κόσμος φέρνει μέσα του μια δυαδικότητα που τίποτα δεν μπορεί να την υπερβεί: ο κόσμος των πραγμάτων και ο κόσμος του πνεύματος εμφανίζονται ως οι δύο πόλοι μιας πραγματικότητας για τους οποίους ήδη ο Ζαν Μαιρ (Jean Mair), στα τέλη του 15ου αιώνα, έλεγε πως nonfacientia unumla [«Δεν είναι ταυτόσημα», «Δεν αποτελούν ένα»]. Το είναι της φύσης αποτελεί στο εξής αντικείμενο παράστασης, επιστημονικής γνώσης και τεχνικής εκμετάλλευσης. Το είναι του ανθρώπου τίθεται ως υποκείμε­νο απέναντι στον κόσμο ο οποίος γίνεται πλέον αντιληπτός ως ένα σύστη­μα αντικειμένων ουσιαστικά ξένο προς τον άνθρωπο, «βουβό» σε ό,τι α­φορά τον ύστατο προορισμό του.

Μέχρι τότε ο άνθρωπος γνώριζε τον εαυτό του σε αναφορά με μια οι­κουμενική τάξη πραγμάτων που τον υπερέβαινε από όλες τις πλευρές. Η ύπαρξη μπορεί να συγκλονιζόταν από βαθύτατους φόβους, αλλά δεν ήταν προβληματική: ο άνθρωπος αναγνώριζε τη φυσική του θέση μέσα στην αμε­τακίνητη και αδιαμφισβήτητη ιεραρχία των όντων και των πραγμάτων. Αλ­λά η ανάδυση της σύγχρονης επιστήμης πυροδότησε μια ριζική αμφιβολία: δεν είναι μονάχα η θέση του ανθρώπου μέσα στον κόσμο, είναι η ίδια η ιδέα του σύμπαντος που έχει γίνει προβληματική. Ο σύγχρονος άνθρωπος χάνει την αίσθηση της ζωντανής ολότητας του κόσμου. 

Αυτό προσπάθησε να εκ­φράσει ο Ντύρερ (Duerer) μέσα από τη σκυθρωπή και ανήσυχη μορφή της Μελαγχολίας του (1514): ο διαβήτης και τα όργανα μέτρησης που την περι­στοιχίζουν, η ζυγαριά και ο πίνακας με τους αριθμούς πάνω στον τοίχο φαντάζουν σαν τα σύμβολα μιας βαθιά απομονωμένης ψυχής, στους κόλ­πους ενός απεριόριστα ανοιχτού σύμπαντος που αποκλείει κάθε αίσθημα συμπάθειας ανάμεσα στο σκεπτόμενο εγώ και τα πράγματα. It's all in pieces, all coherence gone, θα πει ο Τζων Ντον (John Donne), σ 'ένα ποίημά του με τον χαρακτηριστικό τίτλο: «Μια ανατομία του κόσμου» (1611)... Ο άνθρω­πος αισθάνεται ξένος μέσα σ' αυτό το σύμπαν, χτισμένο από ένα - πνεύμα που υπολογίζει και μετρά αλλά είναι ανίκανο πια να συλλάβει τον κόσμο ως όλον. Αυτός ο κόσμος, η σημασία του οποίου παραμένει πάντα αβέβαιη και αποσπασματική, δεν σχετίζεται πια με τις βαθύτερες τάσεις της ψυχής καμιά οντολογική βεβαιότητα δεν απορρέει πια από την πορεία του κόσμου. «Τι είναι ο άνθρωπος μέσα στη φύση:» Τούτη η κραυγή του Πασκάλ μπροστά στην παγερή μοναξιά των απέραντων χώρων εκφράζει μια εμπειρία που μέχρι τότε καμιά άλλη εποχή δεν θεωρούσε δυνατή: οι θετικές επιστήμες γεννούσαν ένα συναίσθημα οντολογικής αβεβαιότητας και υπαρξιακής μο­ναξιάς η ένταση της οποίας έμελλε να αποδειχθεί ανάλογη με την πρόοδο της γνώσης.

Γ. Ρίτσος - Μέθοδος Αισιοδοξίας

Γ. Ρίτσος - ζωγραφική σε πέτρα, λεπτομέρεια

ΜΕΘΟΔΟΣ ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑΣ

Μνησίκακος, ὅλο τὰ σκοτεινὰ σημεῖα θυμόταν - αὐτὰ ὑπογράμμιζε, 

τα γενίκευε μάλιστα, κάπως αὐθαίρετα καὶ πειστικὰ μαζὶ - ἕνα σύστημα

βαθύ, σκοτεινό, καὶ πιθανὸν προβλεπτικό. Τὰ πάντα σκοῦρα, σχεδὸν μαῦρα - 

ἔπιπλα, πρόσωπα, παράθυρα, ὁ χρόνος. Ὡστόσο ἡ μορφή του

ἔμενε φωτεινή, περιχυμένη κάποια μυστικὴ εὐτυχία - ἴσως ἀπ᾽ τὸ προνόμιό του

νὰ διακρίνει μέσα στὸ σκοτάδι, νὰ διακρίνει τὸ σκοτάδι, κι ἀκόμη

τὶς τέσσερεις μπρούτζινες σφαῖρες νὰ λάμπουν στὸ βάθος, στὸ μεγάλο κρεββάτι

ὅπου ἀναπαύονταν οἱ δύο ὡραῖοι νεκροὶ σὲ στάση συνουσίας. 

26.V. 68

Από την τριπλή συλλογή Πέτρες, Επαναλήψεις, Κιγκλίδωμα

Καθαγιάζοντας την αποτυχίας μας

Οι Κλόουν - José Gutiérrez Solana

Θα ήταν κάποιος σίγουρα αφελής αν αμφισβητούσε τον βαθιά πολιτικό χαρακτήρα του ελληνικού ζητήματος, με ρίζες που πρέπει να εντοπιστούν μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του σχετικά νεογέννητου ελλαδικού κράτους. Θα είχε κανείς όμως και αυταπάτες αν πίστευε πως το πρόβλημα περιορίζεται στην έλλειψη ηγετών και δεν πηγάζει από αυτές καθ' αυτές τις θεσμοθετημένες και μη σχέσεις εξουσίας και τις προτεραιότητες που θέτουμε ως λαός, ως κοινωνία. 

Όπως πολύ εύστοχα σημειώνει ο Κώστας Παπαϊωάννου, στο εξαιρετικό βιβλίο του Τέχνη και Πολιτισμός στην Αρχαία Ελλάδα, «κάθε λαός αρχίζει την ιστορία του με αυτή την εκούσια αυτο-απαλλοτρίωση», την συνειδητή αυτο-εγκατάλειψη και παραίτησή του από την εξουσία, θεσπίζοντας έτσι μοναδικό φορέα της τον βασιλιά (ή κάποια ομάδα ανθρώπων). Το δίλημμα, όμως, ανάμεσα στο κράτος και στην αναρχία παραμένει και αφήνει τον άνθρωπο μετέωρο αλλά και «υποταγμένο σε μια εξουσία πάνω στην οποία δεν έχει κανένα έλεγχο». Έτσι σύμφωνα με τον Παπαϊωάννου «ο άνθρωπος υπεραναπλήρωνε την ανικανότητα του αυτη είτε «καταργώντας», με μαγικό τρόπο, στην οργιαστική εορτή, κάθε τάξη και νομιμότητα [που δεν μπορεί να αλλάξει πραγματικά στην καθημερινή ζωή], είτε υποτάσσοντας το πρόσωπο του άρχοντα σε ένα πλήθος εκδικητικών ταμπού, είτε αναζητώντας την σωτηρία έξω από το κράτος, σε μυστικές αδελφότητες ή σε αντικρατικές Εκκλησίες.» Αλλά πάντα, ο χαρακτήρας αυτού του παραδοσιακού κοινωνικού ελέγχου παραμένει συμβολικός και προ πάντων απολιτικός.

Θ. Δ. Φραγκόπουλος - Ως την Άλωση [Επίκαιρη αναδημοσίευση]

Επίκαιρη αναδημοσίευση παλαιότερης ανάρτησης (18/9/2011),ως είδος αντιδώρου, με αφορμή την μνήμη της 29 Μαΐου 1453.

Ιωάννης VIII Παλαιολόγος κατά την επίσκεψή στην
 Φεράρα - Λεπτομέρια τοιχογραφίας στο Παλάτι
 των Μεδίκων του Μπενότσο Γκότσολι

(σχόλια μπορείτε, αν θέλετε, να κάνετε στη αρχική ανάρτηση)

Σήμερα λίγη ποίηση από τον Θεόφιλο Φραγκόπουλο (1923 - 1998),  ένα ποίημα από έναν ίσως όχι και ιδιαίτερα γνωστό πια ποιητή, αλλά που νομίζω πως οι στίχοι του κάποιες στιγμές ίσως εκφράζουν ένα παράπονο και αυτή την ζοφερή εικόνα που όλο και συχνότερα έρχεται μπροστά στα μάτια μας:

Ὣς τὴν ἄλωση

Ὁ τόπος μου εἶναι δικὸς μου, καὶ τίποτα δὲν μπορεῖ

νὰ τὸν ἀλλάξει - τὰ βράχια του, καὶ τὸ γιαλὸ του,

καὶ τὰ κύμματα μὲ τὰ πυροφάνια, καὶ τὰ βουνὰ

μὲ τὶς ὀρθωμένες τους πλαγιές· ὁ τόπος μου εἶναι δικὸς μου,

κι ἂς τρέχουν γύρω του γύπες καὶ μέσα του σκουλήκια.

Διαβάστε περισσότερα »

Μικρή απουσία

Γνωρίζω πως οι αναρτήσεις έχουν αραιώσει τον τελευταίο καιρό και δυστυχώς αν και θα ήθελα να μοιραστώ πολλές σκέψεις μαζί σας (ιδιαίτερα σε μια εποχή με πολλές εξελίξεις), δεν θα μπορώ να κάνω νέες αναρτήσεις μέχρι τις αρχές του νέου μήνα λόγω αυξημένων σπουδαστικών υποχρεώσεων.

Ευχαριστώ για την κατανόησή σας και ζητώ συγνώμη για την μικρή αυτή απουσία.

α.α.

Γ. Κοντογιώργης - Η αναχρονιστική και αντιδραστική Δημοκρατία μας

Francis Bacon, «Μελέτη στο ποτρέτο του
 Ινοκέντιου I' από τον Βαλάθκεθ»

Γραφει ο  Γιώργος Κοντογιώργης
Δηλώνω εξαρχής ότι το σημερινό πολιτικό σύστημα είναι αναχρονιστικό και συνάμα αντιδραστικό. Είναι αναχρονιστικό, διότι ανάγεται στις διανοητικές επεξεργασίες και ανάγκες του 18ου αιώνα, όταν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες αγωνιούσαν να αποτινάξουν τη φεουδαρχία. Επομένως, δεν απαντά στα σημερινά προβλήματα, ούτε ανταποκρίνεται στις πραγματικές συνθήκες. Είναι αντιδραστικό, διότι χρησιμοποιείται ως όχημα για να εμποδιστεί η κοινωνία να χειραφετηθεί, να πάρει τη μοίρα της στα χέρια της, και κυρίως για να ποδηγετηθεί από τη διεθνή των αγορών. Από την άλλη, η νεοτερικότητα, από άγνοια αλλά και από βαθιά ολιγαρχική αφετηρία, επιχειρεί να το νομιμοποιήσει, διατεινόμενη ότι πέτυχε το θαύμα: ότι το σημερινό σύστημα είναι και αντιπροσωπευτικό και δημοκρατικό, τη στιγμή που δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο, και πάντως τα δύο αυτά συστήματα είναι ασύμβατα μεταξύ τους.

Τι είναι δημοκρατία;

Catastroika [Video]

Επιστρέφω μετά από λίγο καιρό με μια ιδιαίτερη αναφορά στο νέο και πολύ ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ του Άρη Χατζηστεφάνου και της Κατερίνα Κιτίδη που ακολούθησε το διεθνώς προβεβλημένο «Χρεοκρατία» και το οποίο βέβαια αξίζει να διαδοθεί.

Αντικείμενο του ντοκιμαντέρ οι ιδιωτικοποιήσεις και οι μέθοδοι απορρύθμισης της οικονομίας στις πιο αναπτυγμένες χώρες της Δύσης και το ερώτημα που τίθεται για τα πιθανά μαθήματα που μπορεί να μας διδάξει η ιστορία. Σίγουρα μια οπτική με την οποία αξίζει κανείς να προβληματιστεί:

CATASTROIKA by infowar

Περιγραφή

Ήταν αρχές του 1989 όταν ο Γάλλος ακαδημαϊκός Ζακ Ρουπνίκ κάθισε μπροστά στον υπολογιστή του προκειμένου να ετοιμάσει μια έκθεση για την πορεία των τελευταίων οικονομικών μεταρρυθμίσεων στη Σοβιετική Ένωση του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Και ο όρος που σκαρφίστηκε για να περιγράψει τον επιθανάτιο ρόγχο μιας αυτοκρατορίας άκουγε τότε στο όνομα Καταστρόικα. Στα χρόνια του προέδρου Γιέλτσιν, όταν η Ρωσία πραγματοποιούσε ίσως το μεγαλύτερο και πιο αποτυχημένο πείραμα ιδιωτικοποιήσεων στην ιστορία της ανθρωπότητας, δημοσιογράφοι του Γκάρντιαν έδωσαν άλλο νόημα στον όρο του Ρουπνίκ. Η καταστρόικα έγινε συνώνυμο της ολοκληρωτικής διάλυσης μιας χώρας από τις δυνάμεις της αγοράς, του ξεπουλήματος της δημόσιας περιουσίας και της ραγδαίας επιδείνωσης του βιοτικού επιπέδου των πολιτών της. Μονάδα μέτρησης της Καταστρόικα ήταν πλέον η ανεργία, η κοινωνική εξαθλίωση, η μείωση του προσδόκιμου ζωής αλλά και η δημιουργία μιας νέας κάστας ολιγαρχών που αναλαμβάνει την εξουσία της χώρας. Λίγα χρόνια αργότερα η αντίστοιχη επιχείρηση μαζικών ιδιωτικοποιήσεων στην ενοποιημένη Γερμανία, που σήμερα παρουσιάζεται ως πρότυπο για την Ελλάδα, δημιούργησε εκατομμύρια ανέργους και ορισμένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα διαφθοράς στην ευρωπαϊκή ιστορία.

Εξάντας - Υπέροχη Μακροοικονομία [Video]

«Ο πλούτος μας πάντα δημιουργούσε την πείνα μας

και έθρεφε την ευημερία των άλλων.

Στην αποικιοκρατική και νεο-αποικιοκρατική αλχημεία,

ο χρυσός μετατρέπεται για εμάς σε σκουριασμένη λαμαρίνα

και η τροφή σε δηλητήριο».

Εδουάρδο Γαλεάνο -Συγγραφέας και φιλόσοφος

Τα λόγια αυτά του Ουρουγουανού συγγραφέα είναι το  motto του ντοκυμεντέρ του Γ. Αυγερόπουλου, Υπέροχη Μακροοικονομία, ένα ντοκυμαντέρ που αφηγείται τον θρίαμβο της αυτονομημένης πλέον Οικονομίας πάνω στον άνθρωπο, τον θρίαμβο του ανθρώπου κατά του Ανθρώπου. Εικόνες από την Γουατεμάλα που φαντάζουν - και που ενδόμυχα ευχόμαστε να μείνουν -μακρινές. Εικόνες που ίσως θα ταράξουν για λίγο τα στάσιμα νερά της συνειδήσεώς μας, γιατί είναι τόσο δύσκολο να αποποιηθούμε την ελευθερία και τη δύναμή μας. 

α.α.

Η απώλεια του Ιερού

Σήμερα επέτειος της 25ης Μαρτίου 1821 κι᾽όμως διστάζω ν᾽αφιερώσω λίγες γραμμές, όχι τόσο λόγω μιας προσωπική ανεπάρκειας αλλά κυρίως ένεκα του κινδύνου να διαβαστούν ως μια ακόμη κοινότυπη, επιμνημόσυνη «δοξολογία», ως μια ακόμη εξόφληση μιας εθιμικής υποχρέωσης. Ένας κίνδυνος ο οποίος,κάτω από τις βαριές σκιές νεκρών, δεν με αφήνει παρά να καταφύγω και να βρω αφορμή μονάχα σε κάποιους στίχους που φώλιασαν κάπως αναπάντεχα στο νου μου, σε κάποιους στίχους του Νίκου Γκάτσου νοτισμένους με την μελωδία του Χατζιδάκι και πιθανώς με τον νόστο των ανοιξιάτικων αυτών ημερών, έναν θρήνο όχι για την ξεχασμένη στον Άδη Περσεφόνη αλλά για τον άνθρωπο που έπαψε να την αναζητεί.

Χ. Γιανναράς - Aντίσταση στην ψυχική καταστροφή

E. Johannissen

H στέρηση, η φτώχεια, το φάσμα της πείνας δύσκολα συμβιβάζονται με τη νηφαλιότητα, την ορθοβουλία, τις ψύχραιμες αξιολογήσεις. Oταν δεν υπάρχει πια μισθός ή ο μισθός εξαντλείται σε ελάχιστες μέρες και οι υπόλοιπες του μήνα ξημερώνουν σαν απειλή, δεν υπάρχει μυαλό για διαφορετικά ενδιαφέροντα, για ποιοτικές ενασχολήσεις. Tο μαρτύριο του άνεργου, του χαμηλόμισθου, του βάναυσα τσακισμένου συνταξιούχου είναι η τέλεια ανημπόρια του να ασχοληθεί με ό, τι ομορφαίνει τη ζωή – να διαβάσει, να ακούσει μουσική, να χαρεί τον περίπατο, να κουβεντιάσει ξέγνοιαστος για ό, τι αγαπάει. Aνημπόρια ψυχική, λογικά μη ελεγχόμενη, παραλυτική.

H στέρηση, η φτώχεια, το φάσμα της πείνας είναι κάτεργο. Aπό τα βαθιά χαράματα που θα σε ξυπνήσει ο πανικός, το μυαλό δεν έχει άλλη έγνοια παρά μόνο τον πνιγμό των χειροπιαστών απειλών: Tους απλήρωτους λογαριασμούς, τα άδεια ερμάρια, το άδειο ψυγείο, την παγωνιά στο σπίτι με το καταργημένο καλοριφέρ. Aν κάποιοι από τους πολιτικούς υπαίτιους και αυτουργούς του εξωφρενικού υπερδανεισμού της χώρας έφταναν στο εδώλιο του κακουργοδικείου, οι αναίτια καθηλωμένοι στο κάτεργο θα ένιωθαν ανασασμό. Oχι γιατί θα έπαιρναν εκδίκηση, αλλά για το κουράγιο και την ελπίδα που θα τους χάριζε η αίσθηση ότι ανήκουν σε κοινωνία, μοιράζονται τη συμφορά με συνανθρώπους, μπορούν να εμπιστεύονται θεσμούς απονομής δικαιοσύνης.

Α. Βυζάντιος - Ελλάς ή Σύνταγμα;

Αναστάσιος Σ. Βυζάντιος

Σήμερα ένα κείμενο γλαφυρότατο, με δυναμισμό λόγου που ακόμη και σήμερα - ίσως περισσότερο σήμερα - κεντρίζει με την κριτική διάθεσή του, από έναν από τους πιο σημαντικούς δημοσιογράφους της εποχής του. Λόγος δυστυχώς ακόμη πολύ επίκαιρος και δηκτικότατος που «δεν χαρίζει» και το λιγότερο διασκεδάζει έναν αναγνώστη μετά από 140 περίπου χρόνια περιγράφοντας τον κομματισμό, την διαφθορά των πολιτικών, τον πιθηκισμό και τον αχυρώνα εκείνο «ὄστις ἐν Ἀθήναις καλεῖται Βουλευτήριον». Συγκεκριμένα είναι μια συρραφή αποσπασμάτων από ένα εκτενέστερο κείμενο με τον προκλητικό τίτλο «Ελλάς ή Σύνταγμα;», του Αναστάσιου Σ. Βυζαντίου (1839 - 1892), ο οποίος υπήρξε επιφανής πολιτικός δημοσιογράφος, διπλωμάτης αλλά και ποιητής και λογογράφος. 

Νομίζω αξίζει κανείς να κάνει τις συγκρίσεις μεταξύ της Ελλάδας του 1870 με αυτήν του Σήμερα, όχι τόσο για να κρίνει ανθρώπους και καταστάσεις όσο για να τις κατανοήσει και να αναρωτηθεί για τα βαθύτερα αίτια της σημερινής κρίσης. Σημειώνω πως παραθέτω μονάχα κάποια πολύ ενδιαφέροντα αποσπάσματα, αλλά όποιος επιθυμεί μπορεί να διαβάσει όλο το κείμενο (ή το βιβλίο στο οποίο περιέχεται) ακολουθώντας τον σύνδεσμο στο τέλος.

Η αποσήμανση των λέξεων, ασέλγεια εις βάρος της Κοινωνίας

Γ. Γαΐτης

«Μήγαρις ἔχω ἄλλο ᾽ς τὸ νοῦ μου, πάρεξ ἐλευθερία καἰ γλῶσσα;» αναρωτιόταν ο Ποιητής στο έργο «Διάλογος» του Δ. Σολωμού (που δυστυχώς δεν διασώζεται ολόκληρο). Ένα ερώτημα που γυρίζει στον καθένα σήμερα και μάλλον θέλει να μείνει καλλίτερα αναπάντητο μπροστά στο κενό που αφήνει μια πιθανή απάντησή του. Η ελευθερία δεν είναι παρά προϋπόθεση της γλώσσας και η γλώσσα προϋπόθεση της ίδιας της ελευθερίας, και έτσι, όπως γράφει ο Ποιητής, «ἀγκαλιασμέναις καὶ οἱ δύο θέλει προχωρήσουν εἰς τὸ δρόμο τῆς δόξας».

Έναν αιώνα αργότερα, ένας άλλος ποιητής, ο Πάνος Θασίτης, δυστυχώς ξεχασμένος και αυτός, έγραφε - με το ειρωνικό μειδίαμα μιας λύπης και συγκρατημένης οργής - για αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε σήμερα ως την πιο βαρβαρική υποταγή αυτής της χιλιόχρονης, πλούσιας και ελεύθερης γλώσσας...

Ανιχνεύσεις - Πως διαμορφώνεται η ταυτότητα; [Video]

Α. Φασιανός - Κόκκινος ποδηλάτης

Σίγουρα μια συζήτηση πάνω στην έννοια της ταυτότητας και στους τρόπους διαμόρφωσης της μπορεί σήμερα να φαντάζει άκαιρη ή και λειτουργικά αποκομμένη από τα προβλήματα του σημερινού ανθρώπου που βιώνει πολλές φορές με τον πιο βίαιο τρόπο την κρίση μιας ολόκληρης κοσμοθεωρίας.

Αλλά η απάντηση στο αιώνιο και τις περισσότερες φορές λανθάνον ερώτημα «ποιός είμαι;» ή «ποιοι είμαστε;» , ένα ερώτημα τόσο προσωπικό όσο και συλλογικό, είναι η πρώτη προϋπόθεση όχι μόνο για την ερμηνεία, κατανόηση και αντιμετώπιση μια τέτοιας περιόδου αλλά και για την θεμελίωση μιας δημιουργικής προοπτικής. Άλλωστε ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και το παρόν είναι αλληλένδετος με την θεώρηση του μέλλοντος και μια κρίση μπορεί το ελάχιστο να λειτουργήσει ως μια γόνιμη περίοδος ερμηνείας, επανερμηνίας και συζήτησης των πιο ουσιωδών πραγμάτων.
Η κατανόηση λοιπόν του τρόπου με τον οποίο η ταυτότητα διαμορφώνεται, γίνεται σήμερα μάλλον ανάγκη επιτακτική, η βάση για νηφάλιες απαντήσεις και λύσεις.

Είναι εύκολο να σκεφτεί κανείς την έννοια της ταυτότητας ως κάτι το φυσικά σταθερό και διαχρονικά ακέραιο, ως κάτι που αποκτιέται πολλές φορές κληρονομικά ή αποτελεί συνειδητή επιλογή.

Η αλήθεια είναι όμως πως μια τέτοια θεώρηση είναι μάλλον εσφαλμένη και δεν θα μπορούσε να απαντήσει σε καίρια ερωτήματα που τίθενται σήμερα. Υπάρχει κρίση ταυτοτήτων; Ποια η σημασία του καπιταλισμού και πως τίθεται το ερώτημα της ταυτότητας σήμερα όταν μέσα στην αποσημανση όλων των θεμελιωδών ιδιοτήτων που συγκροτούσαν έναν ανθρώπινο κόσμο, οι σχέσεις εμφανίζονται μονάχα ως σχέσεις συναλλαγής; Τι σημαίνει η αποδόμηση του έθνους κράτους και που οδηγείται ο σημερινός άνθρωπος; Γιατί αναδύονται φαινόμενα φομενταλισμού και εθνικισμού και τι συνιστά πολλές από τις αναδυόμενες ταυτότητες πλαστές; Ερωτήματα που τίθενται και συζητιούνται στην εξαιρετική εκπομπή Ανιχνεύσεις:

α.α.

13 Φεβρουαρίου 2012

Γ. Ρίτσος - Χωρίς Αντίβαρο

Ένα ολιγόστιχο ποιητικό σχόλιο του Γιάννη Ρίτσου γραμμένο, τότε, στην χούντα των Συνταγματαρχών που γυρίζει σήμερα, ίδιο, σε μια επανάληψη σχεδόν ειρωνική και οδυνηρή.  Χωρίς αντίβαρο τότε, χωρίς αντίβαρο και σήμερα:



ΧΩΡΙΣ ΑΝΤΙΒΑΡΟ

Ένα Όραμα για το 2012;

Β. Κατράκη - Μοναξιά

Νέα χρονιά και οι ευχές πολλές για κάτι καλλίτερο. Νέο έτος και όμως οι  μόλις δυο βδομάδες που πέρασαν ήταν αρκετές για να μας γυρίσουν στις παλιές έγνοιες και στα προβλήματα της καθημερινότητας, που ίσως τελικά δεν γνωρίζει τις ελπίδες μιας (φαινομενικά;) νέας αρχής. Ίσως κιόλας η διαπίστωση ότι κάθε «πέρσι και καλύτερα», όπως έγραφε και ο Παπαδιαμάντης την πρωτοχρονιά του 1896, να βρίσκει και άλλο ένα έρεισμα σήμερα, βαρύ σε κάθε συνείδηση.

Δυστυχώς, η τόσο τεχνηέντως ψυχολογική, αν όχι και φυσική, καταπίεση, έχει οδηγήσει πολλούς από εμάς σε ανάπτυξη τέτοιων ψυχολογικών μηχανισμών, όπως αυτών της απάθειας, τόσο στο προσωπικό όσο στο κοινωνικό επίπεδο, ή της άρνησης και της μετάθεσης των προβλημάτων, που πια οι τόσο απροσχημάτιστα βίαιοι οικονομικοί και πολιτικοί εκβιασμοί εναντίων των μεσαίων, αδυνάτων και εξαθλιωμένων κοινωνικών στρωμάτων, έχουν καταφέρει την εσωτερική αποδόμηση όχι μόνο ενός από καιρού φθαρμένου κοινωνικού ιστού, αλλά και κάθε ίχνους, κάθε βάσης πάνω στην οποία στηρίζαμε την ταυτότητα μας ως πολίτες.