Πέντε Στάσιμα στην Σαμοθράκη

Στάσιμο Α'

Μόλις ξαποστάσαμε και ο ήλιος ήδη είχε χαθεί για ακόμη μια φορά πίσω από την γερασμένη ράχη - βράχια, κουφάρια πεσμένα και αρχαίοι δρύες που και αυτοί θα σώπαιναν ανυπότακτοι αν δεν ήταν ο αγέρας να τους καλεί σε αείροο τραγούδι. Ώρες ώρες θαρρείς πως θα αντηχούσε και η θάλασσα μαζί, το δικό της αιώνιο άσμα.
Κανείς δεν θα πρόσεχε βέβαια το θρόισμα, τα άγνωστα αυτά λόγια. Κάθε στιγμή όμως ζούσες την ύπαρξή σου να πραγματώνεται μες ‘τον ίδιο σου τον ίδρο και στο κρύο κι άβολο χάιδεμα του αγέρα. Λες κ’ αυτός να όριζε για ακόμη μια φορά τα όρια του σώματος σου, αυτό το ακατανόητο το χάσμα που σε χωρίζει από κάθε τι που δεν είναι εσύ, από αυτό που αγγίζεις καμιά φορά και αναρωτιέσαι αν είναι ή αν δεν είναι. Και αυτή η δίψα, που μόλις την έσβησες θαρρείς με δυο γουλιές χλιαρό νερό, δεν είναι άραγες το ίδιο; Επιθυμία ζωτική. Αυτή η ζείδωρος κι αδήριτη η ανάγκη  που σε χαλκεύει. Ίσως τελικά να γεννιόμαστε κάθε στιγμή, μια γέννα που ολοκληρώνεται εκεί σε αυτό το χάσμα αδιάλειπτα· μια γέννα που τρέφεται από το Άλλο, από την εναγώνια αναζήτησή του, τον αδιάλειπτο αγώνα να το επαληθεύσεις ή διαψεύσεις.

Σ. Αμάραντος - Όταν η κόλαση δεν είναι οι άλλοι

Matthew Musgrave - Supplement

Ο ρυθμός της κοινωνικής ροής με τις ταχύτητες και τις ποιότητες που αναπτύσσει όχι μόνο απαξιώνει ως περιττή και μη παραγωγική κάθε είδους ενασχόληση με τα έσχατα ερωτήματα της ύπαρξης και της συνείδησης, όχι μόνο απωθεί την κριτική και την αναστοχαστικότητα έναντι της κοινωνίας στη διαχρονική και συγχρονική της προοπτική, αλλά επιβραβεύει κάθε είδους ανορθολογισμό έστω και με τον ενδιαίτημα της επιστημονικότητας ή της φιλοσοφίζουσας γνώμης, εφόσον ανταποκρίνεται στις αδηφάγες ναρκισσιστικές εκφάνσεις του πολιτισμού μας. Η  απομάγευση του κόσμου και η άνοδος του λεγόμενου ορθολογισμού, (για κάποιους ψευτοορθολογισμού) όπως έδειξε η ιστορία δεν ήταν αρκετά για να μας προστατευσει από την κόλαση που εγκυμονούμε, τόσο στο ατομικό, όσο και στο συλλογικό μας ασυνείδητο. Σε πoια φιλοσοφική σύλληψη θα μπορούσαμε άραγε να βρούμε μια σχετικά επεξεργασμένη διάγνωση της όλης προβληματικής και ίσως να αναζητήσουμε μια κάποια λύση;

Ήδη σε πολύ νεαρή ηλικία ένας Έλληνας στοχαστής ο Κώστας Παπαϊωάννου ήταν σε θέση να διακρίνει πίσω από τα επιφαινόμενα της ανθρώπινης κατάστασης ένα διαχρονικό στοιχείο του ανθρώπινου ψυχισμού, το οποίο διατρέχει τους αρμούς και τα χάσματα κάθε πολιτισμού με «σκοπό» να τον αλώσει με τα ίδια του τα όπλα, και να τον παραδώσει στην πλήρη αλλοίωση, στην καταστροφή. Έκδηλος στο σημείο αυτό ο επηρεασμός του Παπαϊωάννου από την ιδιαίτερη θέση που κατέχει στην κλασική φροϋδική θεωρία το «ένστικτο του θανάτου».

Χ. Γιανναράς - «Aντίπαλες» ιδεολογίες, ίδια πολιτική

Σπίτια στην Ύδρα - Γιάννης Σπυρόπουλος

Τα επιτεύγματα της τεχνολογίας, οσοδήποτε συναρπαστικά ή και ιλιγγιώδη, αλλάζουν τις συνθήκες του βίου, τρόπους, συνήθειες, πρακτικές του βίου. Δεν αλλάζουν τη φύση του ανθρώπου. H φύση μένει πάντα φθαρτή και θνητή, πάντα ίδιες οι ενστικτώδεις ενορμήσεις που αντιπαλεύουν τη φθαρτότητα και τη θνητότητα – ορμή της αυτοσυντήρησης, ορμή της κυριαρχίας, ορμή της ηδονής. Πάντα ανοιχτή και η δυνατότητα αντίστασης στη νομοτέλεια των ενστίκτων (όχι ίδια σε όλους, αλλά σε όλους δοσμένη): Δυνατότητα σχετικής ελευθερίας από τις φυσικές αναγκαιότητες, ενεργητικής ετερότητας από τη φυσική ομοείδεια – ειδοποιός διαφορά του ανθρώπου η ελευθερία, «το κυρίως ανθρώπινον» γνώρισμα.

Oι κάποτε Eλληνες γέννησαν την «πόλιν», την «πολιτικήν τέχνην», γιατί είχαν κοινή και κοινωνούμενη την ανάγκη για προτεραιότητα της ελευθερίας: H ελευθερία πραγματώνεται στη σχέση όχι στη χρήση, η χρήση υπηρετεί το ένστικτο, την υποταγή στην ανάγκη, στη νομοτέλεια της φύσης. Tο άθλημα της σχέσης παράγει την «πόλιν», την ελευθερία από την αναγκαιότητα, τον «πολιτισμό».

Στους αντίποδες ο σημερινός πρωτογονισμός: να εκλαμβάνεται η ελευθερία ως ατομικό «δικαίωμα», να ταυτίζεται με τη συμβατικά κατασφαλισμένη ευχέρεια απεριόριστων εγωτικών επιλογών. Eνδιαφέρει η θωράκιση του ατόμου (κάθε αδιαφοροποίητης μονάδας της φυσικής ομοείδειας), η ικανοποίηση των ενστικτωδών ενορμήσεων κυριαρχίας και ναρκισσιστικής ηδονής. «Πολιτισμός» με αντεστραμμένους τους όρους του ελληνικού αθλήματος.

Γύρω απ’ την Ακρόπολη: Περίπατοι στην Ελληνική Κοσμολογία και Δυτική Εσχατολογία. [Μέρος Δεύτερο]

Το δεύτερο και τελευταίο μέρος του κειμένου όπως δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο ηλεκτρονικό περιοδικό ypoψin.gr. Το πρώτο μέρος ΕΔΩ

Το νέο μουσείο της Ακρόπολης

Όπως σημειώθηκε στην αρχή, τα έργα διαμόρφωσης του χώρου γύρω από την Ακρόπολη μαζί με το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης των Tschumi – Φωτιάδη συνθέτουν ένα ετερόκλητο δίκτυο περιπάτων. Έτσι μετά τα λιθόστρωτα του Δ. Πικιώνη, αξίζει να αναφερθούμε στο εγχείρημα του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης το οποίο, όπως είναι κοινώς διαπιστωμένο, αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά σύγχρονα έργα στον αθηναϊκό δημόσιο χώρο και σίγουρα διεκδικεί την ιδιότητα ενός μνημείου που θέλει να ταυτιστεί, αλλά και να αναδείξει στον διεθνή χώρο την πόλη που το φιλοξενεί. Μάλιστα, θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί πως η λογική της εμβληματικής αρχιτεκτονικής ή αρχιτεκτονικής γοήτρου που θέλει να «αποδεσμεύεται από τις τοπικές ιδιαιτερότητες»[2] και να γίνεται μέρος ή συνδιαμορφωτής μιας παγκοσμιοποιημένης σύγχρονης εκφραστικής είναι αυτή ακριβώς που έχει χαρίσει ένα σημαντικό αριθμό σπουδαίων έργων ανά τον κόσμο και το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης δεν αποτελεί εξαίρεση.

Γύρω απ’ την Ακρόπολη: Περίπατοι στην Ελληνική Κοσμολογία και Δυτική Εσχατολογία. [Μέρος Πρώτο]

Το παρακάτω κείμενο δημοσιεύθηκε πρώτη φορά στο ηλεκτρονικό περιοδικό ypoψin.gr

Και τότε ίσως θα πρέπει να θέσουμε το ερώτημα μήπως αυτή η επιτακτική ανάγκη που νοιώθουμε να μακρύνουμε στο άπειρο την ιστορική μας μνήμη, να ανασταίνουμε προγόνους για να εξιχνιάσουμε το ίδιο μας το μέλλον – ανάγκη που η ιστορία της ταυτίζεται με τις διαρκείς «αναγεννήσεις» και «αντιγεννήσεις» που αποτελούν αυτή την ίδια την εσωτερική λογική της ιστορίας της Δύσης – δεν είναι παρά ο ιδιαίτερος μας τρόπος να είμαστε απόντες από το παρόν, «να μην είμαστε στον κόσμο...»

Κόσμος και Ιστορία, Κ. Παπαϊωάννου

Τα λιθόστρωτα του Δ. Πικιώνη και το νέο Μουσείο της Ακρόπολης

Δ. Πικιώνης – Λεπτομέρεια λιθόστρωσης.

Η Ακρόπολη είναι ένα μνημείο που ακόμη και σήμερα στοιχειώνει αρχιτέκτονες και ποιητές και δίχως αμφιβολία αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως σύμβολο του ευρωπαϊκού και δυτικού πολιτισμού. Παρόλα αυτά φαίνεται να μένει πολλές φορές ανεξιχνίαστη. Μάλιστα, θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί πως ο προβληματισμός για τα νοήματα, τις ιδέες που ενσάρκωνε ή για τη σχέση της με την σύγχρονη πόλη και βίο πολλές φορές απουσιάζει και έτσι η Ακρόπολη στέκεται περισσότερο ως ένα ενθύμιο της «παιδικής ηλικίας της ανθρωπότητας», μια μονάχα αφορμή για κατάφαση στην ιστορική ύπαρξη του νεότερου ανθρώπου. Λειτουργεί, δηλαδή, περισσότερο ως ένας άλλος καθρέφτης μέσα απ’ τον οποίον ο άνθρωπος της νεωτερικότητας βλέπει τον εαυτό του στον ορίζοντα της Ιστορίας ως έναν ελεύθερο δημιουργό του εαυτού του και φορέα της προόδου.

Παρόλα αυτά, η διαμόρφωση του χώρου γύρω από την Ακρόπολη τα τελευταία 60 χρόνια με τα λιθόστρωτα του αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη, την πεζοδρόμηση της Διονυσίου Αρεοπαγίτου και  το νέο Μουσείο της Ακρόπολης των Tschumi – Φωτιάδη αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές επεμβάσεις στον δημόσιο χώρο, ο οποίος, όπως έχει χαρακτηριστικά σημειωθεί, «υπήρξε πάντα το κενό υπόλοιπο της άναρχης δόμησης».[1] Σύμφωνα με τον αρχιτέκτονα Π. Δραγώνα τα τρία αυτά έργα συνθέτουν ένα ετερόκλητο δίκτυο περιπάτων με θέα την Ακρόπολη και κάθε ένα εκπροσωπεί μια διαφορετική αντιμετώπιση του αθηναϊκού δημόσιου χώρου.[2] Βέβαια αυτό που παρουσιάζει ακόμη περισσότερο ενδιαφέρον, είναι ο τρόπος που προσλαμβάνουν το μνημείο της Ακρόπολης, αλλά και ο διαφορετικός τρόπος που σηματοδοτούν την σχέση μας με την Ιστορία.

Το Τροπάριο της Κασσιανής - Ελεύθερη απόδοση

Κατά τη γνώμη μου είναι ένα από τα πιο ερωτικά ποιήματα της εκκλησιαστικής παράδοσης και όχι τυχαία θεωρείται ένα από τα πιο όμορφα ποίηματά της. Βέβαια, δεν χρειάζεται κανείς να περιοριστεί σε αυτήν για να εκτιμήσει την λογοτεχνική του αξία, την ευαισθησία και την λιτότητα της γλώσσας, την απουσία της παραμικρής επιτήδευσης καθώς και την πλούσια εικονοπλασία. Η απόδοση που ακολουθεί αν και σέβεται το πρωτότυπο δεν επιδιώκει την ακριβή μετάφρασή του και έτσι αποτελεί περισσότερο μια προσωπική ερμηνεία.

Οδός Απόλλωνος 18

Το ρολόι στον τοίχο και ας είναι μέρες

που στέκονται οι δείχτες νεκροί˙

μα ο ήχος του χτύπου ανάσα ‘νάσα επιμένει  

άλλοτε τρέχει κι άλλοτε αργά αντηχεί.

Είναι χειμώνας κι ο ήλιος αθόρυβα πέφτει˙

χλωμός ουρανός, η στάχτη πικρή.

Κίτρινο φως τις κουρτίνες λεκιάζει του δρόμου˙

ένα περπάτημα ξένο, θέατρο φαντάζει σκιών μια στιγμή.

Η εικόνα στον τοίχο, ακούνητη χρόνια

της Θεοτόκου το βλέμμα λυπημένο, κενό

το τραπέζι με νάιλον στρωμένο, παλιό

μονάχα στέκει κανάτα, οίνος γλυκός, ψωμί ξερό.

Δεν είναι τύχη. Η θύμησή της χρόνια γυρίζει.

Ήταν το χώμα οργωμένο νωπό και στο μέτωπο ίδρος

μα της γης η ευωδία κι ο ήλιος τα φύλλα χρυσίζει

η ελπίδα φυτρώνει στις πέτρες και ας θέλει δρεπάνι στο χέρι γερό.

Μα τώρα κρύα τα γέρικα χέρια,
ένα καντήλι ανάβουν μονάχα˙

λίγο λάδι που είχε φυλάξει. 
Ας είναι. Και ας καίει σιγά μες στον Χρόνο.

Λόγια πια δεν γυρεύουν καθόλου. 
Τα μάτια ωστόσο σταυρώνουν,

σιωπές ανταλλάζουν και ας 
είναι η αγάπη δεμένη γερή.

Δεν είναι τύχη. Ο νους του εικόνες γεμίζει.

Ματωμένη δαντέλα στο χέρι πλεγμένη οι πλαγιές των ορέων.

Της ελευθερίας ο πόθος ήταν ζεστός

και ας θέλει η ζωή να σκορπάει αιώνες ζώντων ψυχές.

Μα τώρα τα γέρικα χέρια εκείνο το όπλο ακουμπούν.

Η ψυχή παγώνει στην σκέψη. Δάκρυ κυλάει.

Ένα φιλί την γλυκαίνει στερνό και ας πονά.

Το ρολόι στον τοίχο. Οι δείχτες στέκονται μέρες.

Δυο οι σφαίρες, δύο νεκροί περιμένουν.

Ι. 2013

α.α.